این آداب و فرهنگ عجیب مخصوص تربت جام است

مقدمه

آداب و فرهنگ مردم تربت جام چون از لحاظ مذهبی شیعه و سنی در کنار هم زندگی می‌کنند هر گروه یکی  از مراسمات را جذابتر و مفصل‌تر برگزار میکند، اهل تسنن اعیاد آنها عید قربان و عید فطر می باشد و در این ایام لباس نو به تن می‌کند و برای ملاقات یکدیگر می روند.

 این گروه عید نوروز را چندان مهم نمی‌دانند و بر این باورند که در این روز ایرانیان زرتشتی آتش برپا می‌کردند و به آن احترام خاصی داشتند؛ بنابراین اگر این ایام را شادی کنیم یک توهین نسبت به اسلام می‌باشد و از نظر آنها این عید نیست.

اهل تشیع هم که طیف وسیعی در این شهر می باشند عید نوروز را مفصل تر و بهتر از بقیه برگزار می‌نمایند و چنانچه در بقیه مناطق ملاحظه می شود در این روز لباس نو به تن می‌کند و این روز را به یکدیگر تبریک می‌گویند و به ملاقات هم می‌روند.

در این نوشته به بیان آداب و فرهنگ مردم تربت جام می پردازیم.

آداب و فرهنگ بومی تربت جام

آداب و فرهنگ تربت جام تاثیر خیلی زیادی در فرهنگ کشور دارد و رایج ترین و مهمترین آداب و فرهنگ مهارت نواختن ساز در بین مردم این شهر می باشد که آن را با مهارت خیلی زیاد می نوازند، از معروف ترین مقام های موسیقی در این شهر می توان به این موارد اشاره نمود:

 نوایی، سبزه پری، مقام الله و …  دوتار نوازان برجسته و پیشکسوت در شهر تربت جام این افراد می باشد سمندری، سرور احمدی،

پورعطایی، در پور، کریمی و سالار محمدی درباره برنا و درپور از خوانندگان مشهور و مطرح در این شهر می باشد.

 در این شهر آداب و فرهنگ و آیین ها و هزاران سال قبل به وجود آمده است شاهد خوانی، صلوات خوانی، لالایی مادران، استخوانی و فضیلت خوانی برخی از این آداب به حساب می‌آیند دوبیتی خوانی هم در موسیقی شامل دوبیتی های عارفانه و عاشقانه می باشد و امروزی ها در کنار پیشکسوتان برای پویایی و رواج این فرهنگ غنی و دوتار نوازی و خوانندگی فعالیت می کنند.

رسوم تربت جام

در شهر تربت جام مانند همه جای کشور عزیزمان ایران آداب و فرهنگ وجود دارد که مخصوص این شهر است و صدها سال است که مردم این شهر این آداب و فرهنگ را انجام می دهند و سینه به سینه از نسل های قبلی به مردم امروزی این آداب و رسوم رسیده است.

رسوماتی که اهالی این شهر نسبت به انجام آن ها تعصب دارند و حتما آن ها را انجام می دهند، این آداب و فرهنگ برخی مربوط به مراسم شادی است و برخی مربوط به مراسم غم و عزا می باشد که ما بیشتر به مراسم شادی می پردازیم.

گندم پاک کنی

اولین مرحله از عروسی زمان گندم پاک کنی می باشد خانواده داماد برای آماده کردن آرد مورد استفاده برای مجلس عروسی کمی گندم آماده و با ساز و دهل آن را پاک می کنند و با پایکوبی و رقص آن را به آسیاب می‌برند و وارد می‌کنند .

در این بخش از عروسی مهمانان برای صرف چای دعوت شده که هر یک همراه خود مقداری کشمش، قند و یا خرما برای این مراسم می‌آورند ؛ خانواده داماد بعضی از مهمانان را برای صرف نهار به خانه نگه می دارند و عموما این مهمان ها کسانی هستند که برای شرکت در عروسی از راه دور می آیند و یا این که از اقوام درجه یک عروس و داماد می باشد و این بخش از عروسی به پایان می رسد.

آداب و فرهنگ هیزمی

خانواده داماد از دوستان و اقوام خود دعوت می نمایند که هر یک از آنها یک الاغ و یک نفر را در اختیار آنها گذاشته تا برای عروسی از دشت و کوه هیزم آورند و در زمان بازگشت این اشخاص از کوه و به محض وارد شدن آنها به قلعه از آن ها با ساز و دهل استقبال می‌کنند و این نیز آنها را برای مراسم عروسی به خانه داماد می برند و خانواده عروس برای این اشخاص غذا آماده می‌کند و به هر یک دستمالی داده می‌شود.

آداب و فرهنگ خنچه

عموماً یک روز جلوتر از عروسی وسایل و جهیزیه عروس را از خانه پدر او به خانه داماد می برند این وسایل در سینی‌های بزرگ که بر روی آن دستمالی کشیده شده است قرار دارد و هر یک از افراد یک سینی را بر روی سر می‌گذارد و با رقص و ساز و دهل به خانه داماد می روند در آنجا به هر یک از کسانی که سینی‌ها را برداشته اند یک دستمال داده می‌شود و این یک هدیه از طرف خانواده عروس است.

عروسی

بعد از اینکه مراسم های بالا برگزار گردید عموماً در بیشتر مجالس عروسی مهمانان برای شام و ناهار به خانه داماد دعوت می شوند و در بعضی از جاها و روستاها افراد سرشناس و بزرگ برای شرکت در این جلسه دعوت می گردند، تعداد مهمانان بعضی از این مجالس به ۱۵۰۰ نفر می رسد که پذیرایی آنها در روستا مقداری مشکل است چون امکانات کافی در روستاها وجود نداشته است البته الان این گونه نیست و روستاها هم امکانات زیادی برای پذیرایی دارند.

 بعد از آن مهمانان شام را صرف می کنند رقص های محلی انجام می‌شود و نوازندگان و خوانندگان مطرح محلی مراسم را گرم می کند چون عموماً عروسی در تابستان و ایامی که هوا گرم است برگزار می‌شود مجالس رقص در محیط های بزرگ برگزار می گردد که اطراف آن گنجایش نشستن برای تماشاچیان را دارد.

آداب و فرهنگ رقص های محلی

رقص ها هم که از آداب و فرهنگ این شهر به حساب می آید انواع مختلفی دارد که در این جا به برخی اشاره می کنیم.

هتم

هتم یک نوع رقصی است که اشخاص به شکل دایره ای اطراف هم جمع می‌شوند و به آهستگی به اطراف یک دایره در حال چرخیدن هستند و با هم فاصله مشخصی دارند و همگام با ساز و دهل پای خود را یک مرتبه به زمین می‌زنند.

 این رقص کم‌کم سریع تر می شود و در حالی که چرخ می‌زنند و دست میزنند همه با هم به عقب می روند و باز دو مرتبه جلو می‌آیند طوری که دایره کوچکتر و بزرگتر می شود.

هپل بازی

این مدل از رقص هم به شکل دایره می باشد و در حالی که یک فرد سر دسته حرکاتی انجام داده که بقیه هم از او پیروی می‌کنند و با او مشغول رقص می شوند ابتدا به شکل آرام شروع می شود و مقداری که گرم شد بازی سریع و تند می شود و به هوا می پرند و در یک خط در کنار هم حرکت می کنند.

چوب بازی

شاید نمونه این بازی مانند شمشیر بازی های قدیم در ایران بوده است و یک تمرین و نمایش حماسی برای رویارویی با دشمن بوده است که شکل دایره داشته و هر شخص دو چوب در دست می‌گیرد و در حالی که با نوازندگان و آهنگ آن ها همراه و همسان می شوند، چوبهای دست خود را به چوب های طرف مقابل می زند و هر فرد که چوب و شکست از دایره خارج می‌شود کسی که در دایره بماند ماهر است و رقص های دیگری نیز وجود دارد که اهمیت آنها به این سه رقص نمی رسد.

رقص های محلی زنان

 زنان هم رقص های جداگانه ای دارد که نام آنها دوره، دو چکه، سه چکه و شلنگی میباشد و این رقص ها هم از آداب و فرهنگ این مردمان است.

 دو چکه توسط دو نفر در حالی که روبروی هم قرار دارند و جای خود را با همدیگر عوض می نمایند انجام می شود و توسط چند نفر به شکل دایره انجام می‌گیرد بعد از تمام شدن رقص نمایش توسط نوازندگان اجرا می گردد و بعد از اینکه نمایش تمام شد مهمانان مجلس را ترک می نمایند و تنها عده‌ای برای مراسم حنابندان می‌ماند.

 این عده همراه نوازندگان کیسه‌های حنا را که قبلاً خریداری و آماده شده در همان شب به خانه عروس می برند که عروس و عده‌ای از بقیه زنان کف پا و دست های خود را رنگ می زند و بعد از اینکه این جلسه تمام شد مراسم در شب به پایان رسیده است.

آداب و فرهنگ صبح روز عروسی

صبح روز بعد عروس به حمام برده می‌شود که تشریفاتی خاص نخواهد داشت و تنها مقداری شربت و شیرینی و در فصل تابستان میوه به همراه او برده میشود، بعد از اینکه ناهار صرف شد لباس های نو را با نواختن ساز و دهل به تن عروس و داماد می کنند و رقص محلی تا هنگام خارج شدن عروس و داماد از حمام ادامه خواهد داشت.

 لباس های داماد را عموماً یکی از افراد بزرگ همراه با صلوات به طرف او می کنند و برای کسانی که در آن اطراف باشد شربت داده میشود ، بعد از تمام شدن رقص ها و کشتی های محلی پول جمع آوری می شود؛ عموماً توسط یکی از نوازندگان آغاز می گردد و شکل این کار هم  این است.

 هر فرد که داماد شود مهمانان به توان و فراخور شخصیت محلی خانواده مبلغی در پایان جلسه به او می‌دهند که این مبلغ در اختیار خانواده داماد قرار داده میشود که به همین ترتیب در مراسم های عروسی اشخاصی که این مبالغ را داده‌اند پرداخته می‌شود .

بعد از آن این مجلس تمام میشود و مهمانان در حالی که داماد را همراهی می نمایند برای بیرون کردن عروس به خانه داماد و دست به دست دادن به طرف خانه عروس می روند، در این بین برادر و یا پدر عروس در حالی که نانی به کمر او می بندد او را از خانه بیرون میکند.

سوغات تربت جام

سوغات تربت جام در میان توریستها و گردشگران خارجی و ایرانی خیلی زبانزد است، تربت جام یکی از شهرهای خراسان رضوی می باشد و مناسب است که بدانید در گذشته نام‌هایی مانند بوزجان زام و جام، تربت شیخ جام و در پایان تربت جام داشته است.

 در این شهر طیف گوناگونی از اقوام مختلف زندگی می‌کنند که مهمترین آنها عربها، بلوچها ،ترکمن‌ها و فارس‌ها می باشد ولی زبان بیشتر مردم تربت جام فارسی است و همین طیف مختلف است که یکی از شهر های جذاب و زیبای خراسان رضوی را تشکیل داده است و آداب و فرهنگ در بین مردم زبانزد می باشد.

 سوغات های خوشمزه این شهر و صنایع دستی زیبای آن خیلی زبانزد است اگر تا به الان به شهر تربت جام سفر نکرده اید توصیه می شود حتماً سری به این شهر تاریخی و زیبا بزنید، برخی از مهم ترین سوغاتی های شهر تربت جام از قرار زیر است.

 خربزه و زعفران این دو محصول از سوغاتی های اصلی استان خراسان رضوی به حساب می‌آید ،خربزه از مشهورترین سوغاتی‌های تربت جام است که پیشنهاد می شود اگر روزی به این شهر سفر کردید از خربزه های آن استفاده کنید.

صنایع دستی وابسته به آداب و فرهنگ تربت جام

صنایع دستی شهر تربت جام نیز در بین گردشگران معروف است و در این شهر هنرمندانی هستند که آثار بسیار جذاب و زیبایی را خلق کردند چنانچه اطلاع دارید صنایع دستی هر شهر اصالت آن را بیان می کند و از آداب و فرهنگ آن می باشند برخی از صنایع دستی این شهر از قرار زیر است:

 فرش های بافتنی که از روزگارهای قدیم در این شهر رواج داشته است و جنبه صادراتی به خود گرفته است،قالیچه بافی، کرباس بافی، قالی بافی، جوال بافی، پلاس بافی، بافتن دستمال، خورجین بافی، ظروف سفالی و چادرشب همه اینها برخی از صنایع دستی است که توسط زنان هنرمند این شهر تولید می شود و وارد بازار داخلی و خارجی می شده است.

امروز نیز این تولیدی ها در برخی از روستاهای این شهر وجود دارد و خانم ها برای کمک به معیشت خانواده و برای امرار معاش این صنایع را تولید می کنند و در مقابل آن پولی هم دریافت می کنند.

آداب و فرهنگ تربت جام قدیم

تربت جام از زمان‌های قدیم جایگاه خاصی داشته است اهمیت فرهنگی و اجتماعی و تاریخی و همینطور بازرگانی آن از قرنها پیش ظاهر بوده است و در هنگام زیستن شیخ احمد جام این شهر به شکوفایی رسیده است و همزمان با حمله تیمور لنگ و مغول ها آسیب‌های زیادی بر این شهر وارد شد.

 این شهر که دارای آداب و فرهنگ غنی می باشد در پایان دوران صفوی و در آخرین شاه صفوی مورد حمله افغان ها و ازبک ها قرار گرفت که مورد دست‌اندازی دشمنان شد و سرانجام یک فرد دلیر از مشرق زمین به نام نادر قلی افشار بلند شد و افغان‌ها را از خاک ایران بیرون کرد.

 در هنگام نادرشاه افشار بود که دو مرتبه ایران توانمند شد و مرزهای شرقی آن از حمله ترکمن ها افغان ها و ازبک ها در امان بود و قلمروی ایران بعد از آن حتی به خاکهایی فراتر از آن نیز گسترش یافت و با وفات نادرشاه بود که دو مرتبه ناآرامی در خراسان گرفت و ادامه پیدا کرد.

آداب و فرهنگ تربت جام در زمان پادشاهان قاجار

بعدها و در دوران قاجار استان خراسان و شهر تربت جام دو مرتبه رونق گرفت آرامش به این خاکها برگشت و بعد از آن بود که سرکشی ترکمن ها شروع شد و در زمان ناصرالدین شاه خیلی شدید شد و یکی از بدترین زمان های تاریخی برای مردم این اهالی به وجود آمد این مناطق تاریخی در شرق ولایت زاوه و نزدیک به رود هرات قرار دارد و کرسی آن هم در قرن‌های پیش شهر بوژگان بوده است و این شهر بزرگ که در کتاب‌های تاریخی نیز از آن یاد شده است ایرانیان آن را بوژگان می نامیدند و پو چکان هم بیان کرده اند.

لباس محلی زنان تربت جام

هم اکنون چگونگی پوشش محلی در هر شهر و منطقه و مدل صحبت کردن آن ها آداب و فرهنگ و خرده فرهنگ نامیده می شود، این ویژگی ها می تواند آداب و فرهنگ هایی مانند عزا و عروسی و همینطور شکل پوشش هر منطقه و صحبت کردن مردم آنها باشد، آنچه می خواهیم در رابطه با آن مطالبی بیان کنیم چگونگی پوشش محلی اهالی شهر تربت جام است .

می توانیم به طور قطع بگوییم هم اکنون هیچ فردی با لباس محلی در شهرستان و بازار این شهر دیده نمی‌شود و اگر شخصی با لباس محلی به این شهر وارد شود مردم با یک چشم دیگر به او نگاه می‌کنند و در حقیقت او را تحقیر می کنند در واقع امروزه لباس های محلی این مردم فقط در رقص ها و موسیقی های محلی به چشم می آید و مردم در ملا عام از لباس اصیل خود استفاده نمی کنند.

شناخت لباس تربت جام

لباس های محلی در شهر تربت جام که نشان از آداب و فرهنگ این مردم دارد به شکل شلوارهای سفید و پیراهن‌های سفید بوده است در گذشته این لباس ها به دو شکل پوشیده می شده است شکل اول در رابطه با خان ها بوده است که پیراهن آن ها دو بر چاک از طرف راست و چپ دامن داشته است یعنی پیراهن به دو بخش عقب و جلو تقسیم می شده است الان این لباس به لباس افغانی و پاکستانی معروف است.

نحوه لباس پوشیدن گروه دوم در این شهر مربوط به کارگران و کشاورزان بوده که لباس چهل تبریز به او گفته می‌شود و این لباس پیراهن هایی از قسمت های مختلف دوخته می شده و برتر نشده است البته دامن چین دار یکی از ویژگی های متمایز کردن این لباس با پوشش خان ها می باشد.

کلاه و لنگوته یا مندیل

در حقیقت کلاه به کلاه قرصی می گویند که از الیاف ظریف از جنس سیم تولید شده است در داخل آن هم یک آستری لطیف و نرم که کار عرقگیر را می‌کند دوخته شده است، در گذشته مندیل های سفید بلندی که ۴ متر تا ۵ متر طول داشته است بر سر می‌گذاشتند و جنس آنها کرباس بوده است.

اما الان با به وجود آمدن تحول و تغییر در شکل لباس ها طول آن هم کمتر شده و با کیفیت ترین لنگ ها هم از جنس فاج می باشد در حقیقت این کلاه و مندیل برای حفاظت از چشم و صورت به کار می رفته است.

جلیقه یا واسکت

جلیقه ها که معمولاً دارای رنگ سیاه است لباسهای حلقه آستین و نیم تنه هستند که بیشتر مردها این جلیقه را بر روی لباس محلی با رنگ سفید می پوشند، در حقیقت این سفید و سیاه بودن لباس با یکدیگر نشان‌دهنده تاریکی در مقابل روشنی است.

پی تابه یا پتک

‏پتک در گذشته برای عموم مردم مورد استفاده قرار می گرفته است اما الان تنها برای کارگران کشاورز ها و چوپان ها استفاده می شود، در حقیقت آنها از پشم ساخته شده است و برای مراقبت از پا در مقابل یخ زدگی و سرما بوده و علاوه بر آن برای ممانعت و جلوگیری از نیش حشرات و گزند آنها نیز به پا بسته می‌شده است.

دستمال های ابریشمی

هم اکنون یکی دیگر از لباس های محلی در این شهر دستمال‌های ابریشمی با رنگ سیاه است، دستمال‌های ابریشمی قبلاً دارای رنگ سفید بوده و خیلی به مندیل شباهت زیادی داشته است الان این دستمال با رنگ سیاه و بر روی لباس سفید اطراف کمر بسته می‌شود ، قبلا این لباس برای گرم کردن و حفاظت از کمر در مقابل سرما و کار به اطراف کمر بسته می‌شده است.

چقه

چقه یک نوع لباس از جنس چرم می باشد و به شکل کاپشن بر تن می شده است. و برای جلوگیری از سرما و اصابت آن به بدن مورد استفاده قرار می گرفته است. این از لباس های زمستانه اهالی این شهر و منطقه به شمار می رفته است.

چارق

چارق نوعی کفش محلی است به دو شکل ساخته می‌شود. یکی برای پیاده روی و راهپیمایی و دیگری برای آبیاری و کشاورزی استفاده می شده است. جنس آنها هم از چرب معمولی می‌باشد.

لباس های محلی زنان تربت جام

زنان در شهر تربت جام پیراهن دورچین بلند که جنس آن از پارچه های معمولی و دارای طرح می باشد. برخی اوقات برروی لباس جلیقه و واسکت هم به تن می‌کنند. روسری که به آن چارقد سفید می گویند بر روی آن یک دستمال کوچک با رنگ سیاه گره زده می شود.  هم اکنون این لباس ها بیشتر در روستا و برای افراد مسن مورد استفاده قرار می گیرد. جوانان و نوجوانان این شهرت اصلا از این لباس‌ها استفاده نمی کنند.

تحقیق درباره آداب و فرهنگ بومی تربت حیدریه

آداب و رسوم

مردم شهر تربت حیدریه هم مانند بقیه شهرها و استان‌ها باورها و اعتقاداتی دارند. از میراث اجتماعی و فرهنگی این خطه به حساب می‌آید و نشان از آداب و فرهنگ این مردم دارد.

آداب و فرهنگ چهارشنبه سوری

 یکی از این مراسم چهارشنبه سوری است که در آخرین چهارشنبه سال این مراسم گرفته می‌شود. از آداب و فرهنگ مردم این شهر است این است. مردم فرهنگ دوست این شهر با هیزم و کوزه ای پر از آب به بالای ایوان خانه می روند. بعد از این که هیزم آتش زده می‌شود کوزه آب را بر روی آن می‌ریزند.

شب چله

یکی دیگر از مراسم آنها شب چله است که شب یلدا را با شب نشینی با اقوام و خانواده. و نقل ها و قصه گویی های قدیمی و همینطور پذیرایی با میوه و تنقلات می‌گذرانند.

آداب و فرهنگ عید نوروز

 از مراسم دیگر مردم این شهر مراسم نوروز است که سبزه می کارند. و انواع شیرینی ها را می پزند و خانه تکانی می کنند و در کنار هم این را پشت سر می‌گذارند.

آداب و فرهنگ شب یلدا

 یکی دیگر از این آداب و فرهنگ شب چله است که اهمیت زیادی دارد. این شب چند خانواده در کنار هم جمع می‌شوند و شب را صبح می کنند. با بیان ماجراها و قصه‌ها که توسط بزرگتر ها بیان می شود. میوه های آنها سیب، انار و هندوانه است و هندوانه از میوه هایی است. باید بر سر سفره شب یلدا باشد چون این اعتقاد را دارند که سردی این میوه آنها را از رنگ گرمای تابستان نجات می دهد.

 همین طور مردم تربت حیدریه اعتقاد دارند که در معده هر فرد کرمی است که با خوردن هندوانه در این شب برطرف می‌شود.

کف زنی سنتی

یکی دیگر از این آداب و فرهنگ این شهر کف زنی سنتی می باشد. شبهای طولانی و سرد زمستان خانواده‌ها و اقوام در کنار هم جمع می شوند. تا کف خوراکی را که از ریشه گیاهی درست شده آماده کنند.

آداب و فرهنگ مراسم ازدواج

در شهر تربت حیدریه شبی که اولین شخص از خانواده داماد برای خواستگاری به خانه دختر میرود. را مهم می دانند و از هنگام تعیین کردن مهریه و شیربها تا عقد را دوران نامزدی می‌گویند. مشخص کردن زمان عقد طبق توافق دو طرف انجام می‌شود و برای داماد و عروس یک لباس و حلقه می خرند. دو سه روز قبل از مراسم جوانان روستا جمع می‌شوند و داماد را با خبر می کنند تا مراسم هیزم را انجام دهند.

 داماد به اولین شخصی که به روستا بیاید دستمالی ابریشمی هدیه میکند. در روز عروسی مهمانان در خانه داماد به پایکوبی و رقص می پردازند و ناهار می خورند. آن وقت داماد برای مراسم حنا و حمام روانه حمام می‌شود و پنج زن پاها و دست های عروس را حنا می زنند. این مراسم با خواندن خطبه عقد ادامه خواهد داشت و از بقیه آداب ازدواج در این شهر. به پا انداز، پایتختی و داماد سلامی می‌توان اشاره نمود.

تربت جام روی نقشه ایران

شهر تربت جام در خراسان رضوی و در شرق ایران قرار دارد. این شهر با با کاریز، نصرآباد و تایباد همسایگی دارد و دارای محدوده طرح ترافیک و زوج و فرد نمی باشد. و از جاهای مهم شهر تربت جام بوستان گلها، وحدت، رستوران شاندیز، سالن، استخر شنا، بوستان فرهنگ و هنر و نور می باشد. شما می توانید نقشه دقیق این شهر را همراه با همه جزئیات و اطلاعات در رابطه با میدان‌ها خیابان‌های اصلی و محله‌ها. و لیست همه داروخانه‌ها، بیمارستان ها و رستوران های آن را مشاهده کنید.

محله های تربت جام

تربت جام الان از محله های زیادی تشکیل می‌شود. نام این محله‌ها یا به خاطر تجمع یک قوم در آن محله و یا به دلیل مهاجرت روستاییان به شهر بوده است. به خاطر سکونت و حوادث افراد خاصی انجام شده است قصد ما این است. در این بخش به بیان اطلاعات محله های گوناگون تربت جام بپردازیم. ویژگی های مذهبی و قومی ساکنین محله ها را برای خوانندگان این مقاله بیان کنیم.

کوچه باغها

کوچه باغ ها به بخشی از تربت جام گفته می شود. مرکز جمع شدن باغات سبزی و میوه این شهر است و الان تعدادی از این باغ ها هنوز پابرجا است. این محله در شمال این شهر قرار دارد و منبع آب آن هم از قناتی معروف به کاریزک است. الان این قنات خشک شده و یک حلقه چاه های عمیق برای آبیاری این باغ ها فعال است.

 در زمان شهرداری آقای جامی یک بلوار بزرگ در مرکز این باغ ها به وجود آمد. همه باغ‌های منطقه را به دو قسمت تقسیم کرد. الان این بلوار به کمربندی معروف می‌باشد و و شرق تربت جام را به غرب آن متصل می کند. صاحب بیشتر این باغ ها از خواجه های تربت جام است و لازم به یادآوری است. شهرداری که این بلوار کمربندی را به وجود آورد نیز از همین طایفه است و باغ خود او هم در همین جا تخریب شد.

کوچه معداباد

البته کوچه معداباد قومیت خاصی را در خود جای نداده. اما قسمت بیشتر آن مردم هزاره است که مذهب آنها سنی است و بقیه طوایف این محله به سرتاسر خیابان حافظ زندگی می‌کنند. این اصطلاح حافظ نیز بین جوانان مروج شده است.

محله کاسبها

ساکنین این قسمت از شهر که از طایفه های قدیمی هستند که به مشاغلی مانند ابزارآلات آهنی و چوبی و صنایع سبک مشغول هستند. همینطور اکثر مشاغل نوازندگی و آرایشگری تربت جام به دست این اشخاص انجام می شود. به این کوچه جتها هم گفته می‌شود و الان به کوی حسینی معروف گردیده. در شرق میانه این شهر در آغاز خیابان حافظ به طرف شمال و در غرب مزار شیخ الاسلام قرار گرفته است.

محله نداییها

ندایی ها از اقوام ساکن در این شهر بودند که در نزدیکی هرات در این قسمت از شهر تربت جام در کنار هم جمع شدند. یک گروه که در وسط خیابان شاد یک مسجد هم به نام مسجد حضرت ابوبکر و مشهور. به مسجد ندایی ها توسط حاج نعمان جامی ساخته شده است. ولی چون در محله ندایی ها بوده به اسم ندایی ها مشهور شده است. محل تجمع ندایی ها در پشت کمیته امداد بوده عموم ندایی ها مشغول دامداری هستند.

خیرآباد

این محله به دست حبیب الله خان کلالی رایگان در اختیار مردم فقیر قرار گرفت و الان بیشتر ساکنین آن مردم باخرز می باشد.

کوچه پیر

در گذشته در این محل قبرستان یکی از پیران بوده که الان این قبر در داخل اتاقی حصار شده است. اکثر ساکنین این محله از اصلیترین طوایف بوده که در تربت جام به کوچه پیر مشهور است. شغل بیشتر آنها صنایع کوچک چوب و آهنگری و آرایشگری است.

کوچه خاله

کوچه خاله به آن کوچه نظامی هم می‌گویند که از غرب به جاده سنتو و در خیابان تایباد می باشد. و چه تصمیمی آن هم به کوچه خاله به دلیل سکونت یک پیرزن مشهور به نام خاله شیری است. که وی در این محله یخچال طبیعی داشته که در زمستان آب را بعد از منجمد شدن با لایه‌های کاه می پوشاند. و همینطور به وسیله لایه های کاه طبقه به طبقه عایق خوبی قرار می‌داد و مانع از تغییر دمای یخ می شد.  از چسبندگی خیلی زیاد آنها جلوگیری می نمود در تابستان برای استفاده مردم آنها را به بازار وارد می‌کرد.

سخن پایانی

تربت جام یا همان تربت شیخ جام محل دفن عارف نامی کشور ایران است. تربت جام تا قرن هفتم از توابع شهر نیشابور بود و به آن ژام هم می‌ گفتند. شهر تربت در روستای معدآباد به خاطر اطراق کردن شیخ جام و به وجود آمدن یک بقعه به دست او تاسیس شد. شهر قدیمی بوژگان کم کم رونق خود را از دست داد و شهرجدید تربت جام به شکوفایی رسید.

تربت جام در بیشتر کتاب‌ها به زام مشهور و معروف است. این شهر دارای آداب و فرهنگ زیبایی می باشد، تربت جام از سمت غرب به کوه بزد و از شرق به کوه شاه نشین. و از سمت جنوب شهر تایباد و افغانستان و از سمت شمال به شهر فریمان متصل می‌ باشد.