مسجد ها در شهرستان تربت جام ۱- مسجد خواجه عزیزالله در اقلیم شناسی تربت جام : این مسجد که به عنوان یک بنای تاریخی در این شهرستان جای گرفته است ، در سمت شمالی زیارتگاه شیخ جام قرار دارد، و اکنون به صورت نیمه ویران است واز سده ۵ ه.ق باقی مانده است. اقلیم شناسی […]
۱- مسجد خواجه عزیزالله در اقلیم شناسی تربت جام : این مسجد که به عنوان یک بنای تاریخی در این شهرستان جای گرفته است ، در سمت شمالی زیارتگاه شیخ جام قرار دارد، و اکنون به صورت نیمه ویران است واز سده ۵ ه.ق باقی مانده است.
۲- مسجد نو در اقلیم شناسی تربت جام : این عبادتگاه سمت راست شیخ جام جای گرفته است، از مشخصات آن می توان مورد زیر بیان کرد:تکیه گاه هایی به صورت عمود در اطرافش و چند مورد دیگر که نام برده خواهد شد. رواق شرقی، با مسجد عتیق برخورد دارد و میتوان احتمال داد که بناهای مغولی شمال این عبادتگاه خراب شده است، اکثر قسمت های این عبادتگاه جدید بنا شده اند، و تنها بخش اصلی به جا مانده را گنبد می توان گفت و میشود احتمال داد که این بنا را جلال الدین فیروزشاه در سال ۸۴۶ ه.ق بنا کرده است.
آب انبار لنگر تربت جام: این آب انبار قرار دارد، در روستای لنگر که در۲۴ کیلومتری ضلع غربی اقلیم شناسی تربت جام قرار گرفته و احتمال داده میشود، هم‌زمان با ساخت آرامگاه در دوره تیموریان بنا شده باشد. این آب انبار بنای آجری طویلی به عرض ۱۸ و طول ۲۴ و عمق آبگیر ۶ متر است.
این منبع مساحتش حدود ۱۳۲متر و حدود ۲۰۰۰ متر مکعب ظرفیت دارد. در شمال و جنوب این بنا دو اتاق کوچک آجری شکل قرار دارد، در یکی از آنها سرویس پله آجری برای دسترس به آب بنا شده است. این پله‌ها در پایین و داخل آبادامه پیدا میکند تا هر اندازه سطح آب پایین برود، بتوان به آن دسترسی داشت، غرفه دیگری که کوچک‌تر و تقریباً روبروی غرفه پلکان دار است،برای مقاوم سازی پشت بند پوشش بنا شده است.
آب انبار شیخ جام تربت جام: این بنا روبروی در ورودی باغ و وصل به حیاط شمالی شیخ جام قرار دارد.بنای ابتدایی آب انبار در سال ۱۰۱۰ هـ.ق به وسیله «فیروزبن حسین» ساخته شده است، در دوره ناصرالدین شاه ۱۲۷۰ هـ. ق بازسازی شده‌است. این بنا با مصالحی از قبیل آجر و ساروج و گل ساخته شده است و دارای طرحی مستطیلی و پوششی گنبدی است.
این تپه در ۳۰۰متری روستای شور قلعه که در ۱۰۰۰ متری پل خاتون است قرار گرفته است. احتمال داده میشود، این تپه یکی از سکونت‌گاه‌های مردمان باستانی است که به گفته «گیرشمن» از راه دره کشف رود به داخل ایران کنونی رسیده اند.
این تپه در ۷۰۰۰ متری پل خاتون و ۲۰۰۰ متری گرماب جای دارد. این تپه برای کشاورزی مسطح شده است ، ولی در نقطه های بلند آن، قطعه های سفالی شکل به چشم میخورد، که شبیه سفال‌های تپه صدرآباد و بر میگردد به سده‌های نخستین دوره اسلامی است.
این تپه در ۳۰۰۰ متری روستایی که در کنار سورستان است جای گرفته است، سفال‌های این تپه،بیشتر بی لعاب و دارای طرح های قالب دار هستند که اینگونه سفال‌ها به سده‌های ۳ تا اوایل سده ۷ هـ.ق. مرتبط میشود. در غرب تپه، که عمل خاک‌برداری انجام شده است.
دیواری از خشت و گل دیده میشود،در این محل تکه‌هایی از آجر نیز به چشم میخورد . در بین انبوه سفال‌ها، یک سفال به رنگ نخودی دست‌ساز که مرتبط به پیش از تاریخ است دیده شده است که اگر از جای دیگر به آنجا نیامده باشد، قدمت تپه طلایی را به پیش از تاریخ هم می‌رساند. بیشتر از ۵۰ گونه طرح و نگار قالبی روی سفال و چند ین مورد دیگر در تپه طلایی مشاهده شده است که اینها گویای یک پابرجایی مدنی طولانی مدت در پیش از اسلام تا سده ۷ ه.ق در آن محل را بیان میکند.
این تپه در ۱۰۰۰۰ متری شهر صالح آباد و ۷۷۰۰۰ متری تربت جام قرار گرفته است. شکاف هایی که به علت خاک‌برداری در بخش پایینی تپه به وجود آمده است،لایه‌های خاکستر و خاک سوخته به همراه سفال و استخوان را به چشم آورده است ، سفال‌های قشه توت از نظر تفاوت در شکل، نقش‌های زیاد و قدمت به دو بخش طولانی پیش از تاریخ و تاریخی تبدیل میشود.
در بین انبوه سفال‌های نقش‌دار تپه پایینی ، تکه ای از کف یک ظرف کوچک مرمری سفید و یک عدد صافی کوچک سفالی و نصفی از یک دوک گلی نیز پیدا شده است.
این زیارتگاه واقع در روستای بزد در ۱۷۰۰۰ متری اقلیم شناسی تربت جام قرار دارد. در داخل، زیارتگاهی است که قبری در فضای باز و بیرونی ایوان آن قرار دارد. گفته میشود این بنا در دوره پادشاهان صفوی ساخته شده است و در دوره‌های بعدی دستی بر آن کشیده شده است، این بنا احتمال داده میشود که به عنوان مسجد و نمازخانه کاربرد داشته‌است.
این مقبره در ۱۰۰۰ متری زیارتگاه شیخ جام و در بین قبرستانی قرار گرفته است، نزدیکی آن، جامانده ای از یک بالکن تاریخی قرار گرفته است. نقشه این بنا به صورت مستطیل است،در نمای اصلی این بنا، ایوانی با طاق آهنی وجود دارد. در ضلع های چهارگانه بنا، شاه نشین‌ها و در زاویه های آن، اتاقک های از بطن دیوار درآورده‌اند. این بنا بدون هرگونه تزیین کاری است.
تنها تزیینات آن، نمایش یزدی بندی و سه کنج‌ها است. در داخل بنا روکشی از گچ به چشم میخورد، راه ارتباط این بنا با ایوان کنارش، از راه درهایی بوده که در داخل ایوان قرار داشته است ولی اکنون به جز در داخل ایوان، بقیه آن مسدود گشته است.. فرد دفن شده در این بنا«خواجه عزیزالله بن قطب الدین محمد» است ، سلوکش به طریقه «نقشبندیه» است ، و در ۲۷ ربیع‌الثانی سال ۹۰۲ هـ.ق فوت کرده است، ساخت این بنا مربوط به نیمه اول قرن ۱۰ ه.ق است.
زیارتگاه شیخ احمد جامی در اقلیم شناسی تربت جام، در میان جاده فریمان به کابل قرار گرفته است، شامل ده سازه تاریخی است که در اطراف یک جای بزرگ جمع شده‌است. قبر خود شیخ،فاقد هرگونه بنایی است،و به طور روباز روبروی ایوان بزرگی قرار گرفته است.
یکی از مرکز های زائر پذیر ایران است که در سده ۹ ه.ق به قله پیشرفت جهش یافت. این زیارتگاه شامل ساختمان‌هایی است که در سمت های بالا و پایین حیاط به شکل مستطیل و بزرگ ساخته شده است و در وسط زیارتگاه ، گنبد خانه ای با ایوان بزرگ در روبرو به چشم میخورد. دردو طرف ایوان، دوسازه به نام‌های مسجد کرمانی و مسجد رواق، قرار گرفته است. در جلوی زیارتگاه سر در ورودی و در روبرویش، آب انبار قرار دارد.سازه هایی مشتمل بر دو خانقاه از امیر تیمور در سمت راست مزار نیز قرار دارد.
شیخ احمد (عارف مشهور) در سال ۵۳۶ هـ.ق. فوت کرد، وی را جلوی دروازه دفن کردند.مرقد شیخ که اکنون در روبروی ایوان است ، با آجر و گچ ساخته شده است.
در کنار آن، درخت پسته کهنسالی قرارگرفته است که زائران مرقد شیخ، اعتقاد خاصی به آن دارند.در اطراف مزار شیخ، معجری به رنگ سفید به طول ۸ متر و ارتفاع ۵۰ سانتی‌متر کشیده اند و به فاصله هر ۱ متر، ستون سنگی به رنگ سیاه قرار گرفته است، که کتیبه‌هایی به خط ثلث و نستعلیق بر روی آن به چشم میخورد.
این زیارتگاه در ۱۸۰۰۰ متری صالح آباد جای دارد ، که برابر آن آبادی بزرگی به وجود آمده است. علت نام گیری این زیارتگاه این است که در قرن ۸ هـ.ق. خواجه حسام الدین، از شاگردان ملا سعد تفتازانی در آنجا دفن شد، از آن پس نام خواجه حسام را به خود اختصاص داده است، مرقد خواجه حسام به طریق چهار طاقی بزرگ، از آجر ساخته شده است و رکن الدوله، دولتمدار خراسان، که از این محل بازدید کرده است نوشته‌است این چهار طاقی در حال تخریب است.
تربت جام، شهری با قدمت در استان خراسان رضوی است، که تاریخ و فرهنگ بزرگی دارد و دارای جاذبه های زیادی است.از مشهورترین سوغات و کارهایی که با دست در تربت جام که در استان خراسان رضوی قرار گرفته است انجام میشود در زیر آورده شده است:
۱- خربزه
۲- قالی
کارهایی مربوط به کارهای دستی در تربت جام انجام می شود که در ادامه به آنها می پردازیم:
۱- قالی بافی ۲- کرباس بافی ۳- خورجین بافی
درست کردن ظرف های سفالی، تنها تعدادی از کارهای دستی این شهر و مردم آن است و حتی قالی هایی که در اینجا بافته میشود به کشورهای دیگر نیز صادر میشود. برای آگاهی بیشتر از این شهر میشود بیان کرد که، تربت جام در طول تاریخ با اسم هایی مثل: بوزجان،بوژگان، زام، جام و تربت شیخ جام به نام بوده است.
تربت جام دارنده یک روش موسیقی مشهوری است، که از معروفیتی جهانی دارا است.یک مدل ساز و رقص هایی با حرکات بسیار قشنگ و شگفت آور انجام میشود، مثل هتن و پلتان در جشن های مختلف جهانی مقام اول را به دست آورده اند، که مشهورترین نوازنده ساز دهل شهر تربت جام حاج برات قربانعلی شیرمحمد و برادرش است ، که در جشن های توکیو ژاپن و دوسلدورف آلمان و یونان مقام اول را کسب کرده اند.
مورد بیان قرار گرفته است که در توکیو ژاپن وقتی که استاد برات ساز میزدند، در میان اجرا ناگهان ساز را از دهان استاد درآوردند و به دقت به سوراخ های قرار گرفته روی آن نگاه کردند و با ناباوری گفتند این غیر ممکن است شخصی از این چند سوراخ بتواند این چنین نغمه زیبای در بیاورد.
در جشن هایی در کانادا و دوسلدورف آلمان که بزرگان موسیقی دنیا گرد هم آمده بودند. وقت برگزاری رقص زیبای چوب بازی از تعجب دهانشان باز مانده بود، و از روی صندلی ها بلند شده و با حیرت و مبهوت ماندن از چنین حرکاتی و موسیقی زیبایی و از اینکه چرا چنین موسیقی ای در دنیا گمنام است و دیگران از از دیدن و شنیدن این محروم اند حسرت میخوردند.
آیا وقتی یکی از این افراد به علت های مختلف از بین ما کوچ کنند، آیا کسی توانایی و استعداد دارد چون استاد فاروق کیانی با چوب خود این چنین حرکات قشنگی را به نمایش بگذارد ؟ به طور قطع میتوان گفت “خیر” دوتار را میشود جزئی از سازهای مشهور تربت جام معرفی کرد، که از معروفیت و مقبولیت بالایی برخوردار است و از قرار گرفتن آن در دست افراد نامناسب خوش گذر اکثرا بیان هایی در میان بوده است.
چیزی که در حال حاضر به وقوع پیوسته است ، وبا تاسف میشود گفت که آن لطافتی که این ساز زیبا داشته است. امروز در دست عده ای نامناسب قرار گرفته، از آن وسیله ای برای خوشگذرانی و شب نشینی های پر از گناه همراه با دود و دم مورد استفاده قرار میگیرد.
شهر تربت جام در استان خراسان رضوی قرار گرفته است. تربت جام با مرکز استان که شهر مشهد نام دارد، حدودا ۱۶۰۰۰۰ متر مسافت را دارا میباشد. اقلیم شناسی تربت جام از گذشته از نظر قدمت طولانی، ادب و احترام و تجارت اهمیت به خصوصی و بسیاری را داشته است.
این شهر در هنگام حکومت صفویان از نظر امنیت نیز مورد مهم بودن قرار گرفته بود. هرچند در سال های آخر دوره صفویان این شهر مورد تهاجم افغان‌ها و اوزبک‌ها قرار گرفت ولی با فکر و اندیشه «نادر قلی افشار» مانند سایر شهرهای شرقی اشغال شده از دست اشغالگران آزاد گشت.تربت جام در زمان حکومت قاجاریه نیز روزهای بسیار دشواری را پشت سرگذاشت ، بناهای تاریخی فراوانی از دوره های مختلف در این شهر به جای مانده است که در بالا از آنها سخن به میان آمد.
از غذاهای محلی تربت جام چند مورد را بیان میکنیم: ۱- اش زیر بار ۲- اشکنه قورمه ۳- اش کشک و …
که این غذاها جزء مشهورترین غذاها در این شهر یاد میشود. اگر تربت جام را برای مسافرت انتخاب کردید توصیه میکنم از غذاهای محلی آن میل بفرمایید، که طعمش همانندی ندارد.
لباسی که در تربت جام مورد استفاده قرار میگیرد لباس قشنگی است که لباس مردان متشکل از یک مندیل که روی کلاه قرار دارد و بر سر میگذارند. روی لباس، لباسی به اسم (واسکت ) به تن میکنند و شلواری بزرگ که نامش را تنبان میگویند بر پا میکنند، لباس باحجاب و سنتی زنان را میشود ، متشکل از یک چارقد سفید رنگ، یک لباس دوره چنین قشنگ و دستمالی به سر که اسمش را لچک مینامند بیان کرد.
از مشهورترین اثرهای با قدمت تربت جام میتوان موارد زیر را بیان نمود:
۱-(زیارتگاه شاه قاسم انوار) ۲-(زیارتگاه شیخ جام)
۳-(مدرسه امیرشاه ملک) ۴-( گنبد فیروزشاهی)
همچنین موارد دیگری که همگی نشان دهنده یک تمدن بزرگ و با قدمت را گویاست اشاره کرد. از خاص ترین مناطق با جذبه طبیعی و اقلیم شناسی تربت جام میتوان باغ کشمیر که مملو از جنگل‌های پسته، آبشار بردو که منطقه بسیار زیبایی است معرفی کرد.